Dünyada binlerce canlı türü vardır. Bu canlıların her biri farklı özelliklere sahiptir. Ancak dünyada bulunan tüm canlıların ortak özellikleri de bulunmaktadır. Canlıların ortak özelliklerini bilmek, genel kültür açısından önemlidir. Bu konu hakkında gerekli olan bilgiler, MEB kaynaklı eğitimlerde öğrencilere verilmektedir.
Binlerce canlının ortak özellikleri olduğunu öğrendiğiniz zaman doğaya ve canlılara olan bakış açınız değişecektir. Biyolojik çeşitlilik içerisinde bu kadar fazla ortak yönün olması, aslında canlıların birbirlerine ne kadar benzediklerinin bir göstergesidir. Bu yazıda canlıların ortak özelliklerinin neler olduğunu detaylı olarak öğrenebilirsiniz.
Hücresel Yapı
Hücre her canlıda bulunan en temel birimdir. Bu nedenle hücresi olmayan hiçbir canlı yoktur. Ancak her canlıda hücre sayısı eşit değildir. Bunun için hücresel yapı içerisinde canlılar, hücre sayılarına göre gruplara ayrılmaktadır. Bir canlıda ne kadar hücre olursa olsun, yapısı diğer canlılarınki ile aynıdır.
Bu nedenle hücresel yapı, canlıların ortak özellikleri arasında yer almaktadır. Bazı canlılarda bulunan hücre sayısı tekken, bazılarında ise çoktur. Burada önemli olan hücre sayısı değildir, hücre yapısındaki benzerliktir.
Beslenme
Canlıların ortak özelliklerinden bir diğeri ise beslenmedir. Beslenme, her canlı için hayati önem taşır. Hiçbir canlı beslenme olmadan yaşamını devam ettiremez. Beslenme, canlıların gelişim göstermeleri için şarttır. Canlılar için beslenme sadece gelişim amacı için değildir. Aynı zamanda organların onarılması ve enerji için de beslenmeye ihtiyaç duyulur.
Her canlının beslenme şekli aynı değildir. Burada benzer olan nokta, canlının beslenme yapmadan hayatına devam edemeyeceğidir. Bazı canlılar besinlerini kendileri üretirken bazıları da hazır bir şekilde tüketme eğilimi gösterirler.
Solunum
Canlının hayatta kalabilmesini sağlayan temel durumlardan bir diğeri solunumdur. Solunum olmazsa canlı yaşamına devam edemez. Hatta solunum durduğu an da canlı yaşamı sona erer. Bu nedenle solunum tüm canlılar için önemlidir. Her canlı aynı şekilde solunum yapmaz. Farklı farklı şekillerde solunum gerçekleşir.
Canlıların yaptığı solunum çeşitleri şunlardır:
- Oksijensiz solunum
- Oksijenli solunum
- Fermentasyon
Üç şekilde oluşabilen solunum, canlının türüne göre meydana gelir. Solunumda büyük bir etkisi olan faktör ise güneştir. Güneş olmadan solunum düzeni olmaz. Bu nedenle güneş tüm canlılar için değerli bir unsur olarak karşımıza çıkar.
Büyüme Ve Gelişme
Her canlı doğar, büyür, gelişir ve ölür. Bu döngü asla şaşmaz bir gerçektir. Bu nedenle büyüme-gelişme canlıların ortak özellikleri arasında bulunur. Büyüyen canlılar daha sonra gelişme evresine geçerler. Bu süreç her canlı için geçerlidir. Gelişme evresinde canlılarda bulunan organlar, yeteri olgunluğa ulaşır.
Büyüme-gelişme kavramları birbiri ile benzer değildir. Örneğin boyunuzun uzaması, büyüdüğünüz anlamına gelir. Büyüme olayını tetikleyen faktör, beslenmedir. Kaslarınızı kullanabilecek olgunluğa gelmeniz ise geliştiğinizin göstergesidir. Bunun için büyüme-gelişme kavramlarını birbirine karıştırmamanız gerekir.
Hareket Etme
Hareket etmeden duran hiçbir canlı yoktur. Milim milim bile olsa her canlı mutlaka hareket eder. Hareket etmek, canlıların doğasında olan bir durumdur. Bu nedenle hareket etmeyen bir şeyin canlı olması imkansızdır. Tüm canlılar, hayatları boyunca hareket etme eğilimi gösterirler. Ancak bu hareket durumu, tüm canlılarda aynı değildir.
Bazı canlılar tüm vücut uzuvlarını hareket ettirebilirken, bazıları da sadece bir kısımlarını hareket ettirebilirler. Bitkilerin hareket etmesi ise yapılarının gelişmesi ile oluşur. Sonuç olarak tüm canlıların ortak özelliklerinden biri de hareket etme durumudur.
Boşaltım
Beslenme durumunun olduğu bir canlıda boşaltımın olmaması imkansızdır. Bu nedenle canlılar, yedikleri besinlerin atıklarını vücutlarından atma eğilimindedirler. Boşaltım sayesinde canlı yapısı sürekli bir döngü içerisindedir. Ancak canlılar, hep aynı şekilde boşaltım yapmazlar. Burada ortak olan nokta, boşaltım yöntemi değildir.
Canlının boşaltım yapma özelliğine sahip olmasıdır. Örneğin insanlar dışkılama yaparak boşaltım yaparken, bitkiler ise yapraklarını dökerek bu işlemi yerine getirirler. Atık maddelerin vücuttan uzaklaşması gerektiği için boşaltım yapmayan canlı yoktur. Hatta boşaltım sistemi bozulan bir canlı sağlıklı değildir. Bu nedenle boşaltım canlılar için önemli bir durumdur.
Üreme
Neslin devam edebilmesi için üreme gereklidir. Bu nedenle canlı olan tüm varlıklar, nesillerinin devamını getirmek zorundadır. Üreme, canlıların ortak özelliklerinden kabul edilir. Her canlı, kendinin bir kopyası gibi görünen yavrularını meydana getirir. Üreme yöntemleri ise farklı şekillerde gerçekleşmektedir.
Eşeyli-eşeysiz olmak üzere iki farklı üreme yöntemi bulunmaktadır. Üreme, yaşama devam edebilmek için gerekli bir unsur değildir. Yani canlılar üreme yapamasalar bile yaşamlarına devam edebilirler. Ancak nesil devamı için üreme şarttır. Üreme olmadan çoğalma meydana gelmez.
Adaptasyon
Nasıl ki insan yaşadığı ortamlara ayak uyduran bir canlıysa, diğer canlılarda yaşadıkları ortamlara ayak uydurur. Canlıların yaşadıkları alanlara uymalarına ise adaptasyon denir. Adaptasyon kavramı, canlıların ortak özelliklerindendir. Örneğin bir kaktüs, çölde uzun süre susuz olarak yaşayabilir. Çünkü çöl şartlarına adapte olmuştur.
Adaptasyon, canlılar için önemli bir kavramdır. Çünkü eğer bir canlı yaşadığı ortama adapte olamazsa yaşamını devam ettirmekte zorlanabilir. Adaptasyon, güvenlik için de önemlidir. Canlılar, kendilerini saldırgan canlılardan korumak için de yaşadıkları ortama adapte olmalıdır. Bu nedenle yaşadığı ortama adapte olmayan canlı yoktur.
Diğer Ortak Özellikler
Canlıların ortak özelliklerinden ön plana çıkanları yukarıda anlatılmıştır.
Bunlar dışında canlıların diğer ortak özellikleri ise şunlardır:
- Metabolizma
- İç denge
- Tepki verme
- Organizasyon
- Mutasyon
- DNA, RNA
Gibi durumlar da canlıların ortak özellikleri arasında bulunmaktadır. Canlılar, her ne kadar birbirinden farklı olsalar bile doğanın birer parçalarıdır. Bu parçaların ortak noktalarının olması ise normaldir.
Canlılar, yaşamları boyunca doğayla iç içe yaşarlar. Bundan dolayı da birçok durumda ortak tavırlar sergilerler. Bu durum canlıların ortak özelliklerinin bulunmasından dolayı meydana gelir.
Bu yazıyı da okuyabilirsiniz: Tek Hücreli Canlılar
