Günümüz teknolojisinde bilgisayarın olmazsa olmaz donanımlarından bir tanesi olarak bilinen ekran kartı, 2 ve 3 boyutlu görselleri işleyerek monitöre yansıtmakla görevlidir.
Ekran Kartı Nedir?
Ekran kartı, monitöre genişleme yuvası adı verilen slotlarla bağlanır. Monitördeki görüntülerin oluşması ise, devre kartına gömülü olarak yerleştirilen GPU tarafından gerçekleştirilir. Ekran kartını oluşturan pek çok bileşen bulunur ve her birinin kendi içerisindeki görevi oldukça önemlidir. Ekran kartında işlenen görüntülerin ilave görüntülere eklenebilmesi için GPU hesaplaması yapıldıktan sonra ekran kartı üzerinde yer alan GDDRX adı verilen belleklere iletim sağlanır.
Ekran Kartı Bileşenleri Nelerdir?
SLI/CrossFire Köprüsü
Bilgisayarda yer alan ve birden çok olarak konumlandırılmış olan ekran kartlarının aynı anda çalışabilmeleri için aradaki bağlantıyı sağlayan soketler SLI/CrossFire köprüsü olarak tanımlanabilir. Ekran kartı üreticisi olarak dünya genelinde birçok bilgisayarda yer alan NVidia ve AMD marka ekran kartlarında bu köprü yer alır.
Ekran kartının en önemli bileşenlerinden bir tanesi olarak bilinen bu köprü, ikiden fazla ekran kartını aynı anda kullanmaya yarar. Çoklu ekran kullanımı bilgisayarlarda daha fazla güç tüketimi ve daha fazla ısınma anlamına geldiği için, 850 ile 1.200 Watt değerleri arasında bir cihaz tercihinin yapılması gerekir. Özel soğutmaya sahip olan ekran kartları ile ısınma probleminin önüne geçebilmek mümkün olur.
Güç Girişi
Ana kartın üzerine yerleştirilmiş olan ekran kartının güç desteği genellikle 75 Watt ile sınırlandırılmıştır. Ancak çoğu bilgisayarın bu sınırın üzerinde bir desteğe ihtiyaç duyduğu görülür. Görüntü işleme performansında meydana gelen hızlı artış, güç gereksinimlerine de doğrudan etki eder. Ekran kartının en önemli bileşenlerinden bir tanesi olarak, cihaza güç sağlayıcı yeni girişler elde etmek kartın daha verimli bir şekilde çalışmasına olanak sağlar. Devre kartı üzerine yerleştirilen güç girişi soketleri ile 6 pin veya 8 pin kombinasyonlu güç elde edebilmek mümkün olur. Ekran kartının çalışma prensibi dahilinde güç girişi önemli bir yer edinmiştir.
Görüntü Çıkışı
Ekran kartı üzerinden LCD ya da Plazma TV’lere görüntünün yansıtılması için gerekli olan bileşen görüntü çıkışı olarak tanımlanır.
Görüntü çıkışı kendi içerisinde çeşitli kategorilere ayrılarak incelenebilir. Bunlar şu şekildedir;
- DVI: Türkçe karşılığı sayısal video ve ara yüz olarak bilinen DVI görüntü çıkışı, yüksek tanımlı video sinyallerinin bir kablo aracılığı ile taşınmasına olanak sağlar. 1080p kalitesinde görüntü ve ses aktarımının yapıldığı görüntü çıkışı modellerinden biridir.
- VGA: Türkçe karşılığı video grafik adaptörü olarak bilinen VGA, 15 pinlik mavi görüntüsü ile bilinir. 1600×1200 piksel çözünürlüğündedir.
- HDMI: Türkçe karşılığı yüksek çözünürlük çoklu ortam ara yüzü olarak bilinen HDMI, özellikle bilgisayar ve televizyonun arasında bağlantı kurması ile tercih edilir.
PCIEX16 Soketi
Ekran kartı ile ana kart arasındaki bilgi alışverişini sağlayan bu soket, ekran kartının bileşenleri içerisinde yer alır. Veri yolu genişliğinin yüksek olması, bu soketin en önemli özelliğidir. Toplamda 8 GT/s hızında aktarım yapan soket, ekran kartının ana kart üzerindeki bilgileri okumasına yardımcı olur.
Daha düşük modda olan yuva seçeneklerinin ekran kartı üzerinde kullanımı söz konusu değildir. Ana kart üzerinden birden fazla ekran kartını bağlamak için PClex8’den başlayarak 16’ya kadar giden soketler tercih edilebilir. PClex16 soket, en fazla 75 Watt güç sağlar. Buna bağlı olarak yüksek ve orta düzeydeki ekran kartlarında kullanıma uygundur.
Ekran Kartı Soğutma
Ekran kartında ortaya çıkan en önemli sorun sürekli kullanımda ısısının artmasıdır. Ekran kartı soğutma bileşeni bu ısının dengede durabilmesi ve bilgisayarın kullanım ömrünün uzaması için önemlidir. Devre kartının üzerinde yer alan bellek, GPU, VRM gibi güç devrelerinin uzun süre çalışması, bilgisayarın olağandan fazla ısınmasına neden olur.
Ekran kartı üreticisi konumunda yer alan firmaların bu ısınmanın önüne geçebilmek için soğutucu bileşeninden faydalandıkları görülür. Ekran kartı üzerine yerleştirilen soğutucular, bilgisayarın ısınmasının önüne geçer. Özellikle Nvidia ve AMD markalarının üretimini gerçekleştirdiği ekran kartları üzerinde soğutucuya denk gelebilmek mümkün olur. Soğutucuların bazıları özel tasarım olarak da üretilmektedir.
GPU
Türkçe karşılığı grafik işlem ünitesi olan GPU, ekran kartının en önemli bileşenlerinden bir tanesidir. Görüntü hesaplamalarının ekran kartının üzerinde gerçekleştirilmesi işlemini GPU yapar. Grafik işlemlerinin ekran kartı üzerinde yapılabilmesi için geliştirilmiş olan GPU, içerisinde yer alan üretici modellere göre değişkenlik gösterir.
Nvidia ve AMD firmalarının üretimini gerçekleştirdiği GPU modelleri düşük, orta ve yüksek seviyede olmak üzere kategorilere ayrılmıştır. Tepe seviyesinde yer alan GPU, saat hızları ve çekirdek hızları gibi temel özelliklerden arındırılır. GPU’nun çalışma prensibi, ekran kartının faaliyet gösterebilmesi için oldukça önemlidir. Çoğu kullanıcı tarafından bilgisayarın ısınmasına neden olan bir faktör gibi görünse de, ekran kartının işlevselliği GPU’lara bağlıdır.
Ekran Kartı Bellek
Ekran kartının üzerinde yer alan bilgilerin geçici olarak depolandığı alanlara bellek adı verilir. Bilgisayarın ana sisteminde yer alan belleklerle aynı çalışma prensibine sahiptir. Önceki nesillerde üretilmiş olan ekran kartlarının kendilerine ait olan bir belleğinin olmaması, cihazlarda problemlerin oluşmasına neden olduğu için, üretici firmalar tarafından daha sonrasında ekran kartlarına bellek eklemesi yapılmıştır.
Ekran kartının içerisinde yer alan bellek alanı ne kadar geniş olursa, CPU üzerindeki grafik verisine erişim o kadar kolay olur. Ekran kartının veri yolu genişliğinin yüksek olması, aynı zaman diliminde iki kat verinin aktarılabilmesine olanak tanır. Bu durum bellekler ile doğrudan ilişkilidir. 128 bit ve 256 bit olmak üzere kullanımı sağlanan ekran kartı belleği, efekttik bellek hızı ile veri akışının sağlanmasına yardımcı olur.
