Hece Ölçüsü Hakkında Tüm Bilgiler

Her milletin edebiyatında şiir ve müzik birlikte gelişen öğe arasında yer almaktadır. Eski Türklerde şiirler kopuz eşliğinde söylenmekteydi. Şiirin içerdiği anlamlar okuyucuya yansıtılmak istenen duygular her zaman farklıdır. Aslında şiir ses ve söyleyiş sanatına verilen addır. Şiirde kaliteyi yakalamak için şiir yazımında belli ölçülere uymak gerekmektedir. Şiirde ahenk ögeleri bulunmaktadır. Bu öğeler aruz ölçüsü, hece ölçüsü, kafiye, redif ve kelime tekrarlarından oluşur. Ahenk öğeleri içinde yer alan hece ölçüsünü gelin hep beraber inceleyelim. Hece ölçüsü nedir? Hece ölçüsü çeşitleri nelerdir? Hece ölçüsü hakkında detaylı bilgiler nelerdir? Sorularının cevabını gelin hep beraber inceleyelim.

Hece Ölçüsü Nedir?

Şiiri düz yazıdan ayıran, şiiri şiir yapan öğelerden biridir hece ölçüsü. Hece ölçüsü yazılan şiirin her dizisinde eşit sayıda hece bulunması demektir. Hece sayısı istenilen sayıda olmamaktadır. Bunlar kalıplaşmıştır.

Hece Ölçüsünde Bulunan Kalıplar

Hece ölçüsünde 3 çeşit kalıp bulunmaktadır;

• 7’li hece ölçüsü
• 8’li hece ölçüsü
• 11’li hece ölçüsü

Kalıpları ile yazılan hece ölçülü şiirler bulunmaktadır. Tabii bunun yanı sıra 14’lü hece ölçüsü ile şiir yazanlar da bulunmaktadır. Bunun yanı sıra 9’lu hece ölçüsü ile yazan şairler de olmuştur. Fakat bu hece ölçülü şiirlerin kalıplarına uymamaktadır.

7’li Hece Ölçüsü

Şiir dizelerinde 7 hecelik cümleler oluşturmak 7’li hece ölçüsü kalıbında şiir yazmak demek değildir. Bu tür şiirlerde vurgu çok önemlidir. 7’li hece ölçüsü kalıbında şiir yazmak isteyenler 4 + 3 duraklı şiirler yazmalıdır. 7’li hece ölçüsü ile söylenen şiirler genellikle mani tarzındadır.

8’Li Hece Ölçüsü

8’li hece ölçüsü kalıbı ile yazılan şiirler de 4 + 4 vurgulu şiirler yazmak önemli bir kuraldır. Bu tür şiirlerde ahengi yakalamak çok kolaydır.

11’li Hece Ölçüsü

11’li hece ölçüsü ile yazılan şiirler de duraklar genelde 6 + 5 veya 4 + 4 + 3 şeklinde olur. Her dize 6 + 5 veya 4 + 4 + 3 şeklinde olacak diye bir kural bulunmamaktadır. Şiirin bir dizesi 6 + 5 duraklı ise diğer dize 4 + 4 + 3 duraklı olabilir.

Hece Ölçüsü Hakkında Kısa Bilgiler

Hece ölçüsü hakkında özet bilgiler aşağıdaki gibidir;

• Hece ölçüsü ile yazılan şiirlerde mısralar arası hece sayısı eşitliği kuralı bulunmaktadır.
• Hece ölçüsü milli ölçümüz arasında bulunmaktadır.
• Hece ölçüsünü kısa bir şekilde parmak hesabı adı da verilmektedir.
• Hece ölçüsünün geçmişi Türk edebiyatının başlangıcından bu zamana kadar devam etmektedir. İslamiyet’ten sonra halk edebiyatında kullanılan bir ölçü türüdür.
• Hece ölçüsünün iki temel özelliği bulunmaktadır. Bunlardan birincisi hece sayısıdır. İkincisi ise duraklardır.
• Türkçe kelimelerde hemen hemen bütün heceler eşdeğerde söylenmektedir.

Yukarıda sayılan özelliklerden dolayı hece ölçüsü Türk dilinin yapısına en uygun bulunan ölçü türlerindendir.

Hece Sayısı Hakkında Bilgi

Hece ölçüsü ile yazılmış bir şiirin tüm mısralarında eşit sayıda hece sayısı bulunmalıdır. Aynı zamanda hece sayısı o şiirin kalıbının ismini de koymaktadır.

Durak Hakkında Bilgi

• Hece ölçüsü ile yazılan şiirlerinden genelinde ahengi arttırmak amacıyla mısraların belli yerlerinden ayrılmasına verilen isimdir. Durak isminin bir diğer adı ise durgunlanmadır.
• Durak aslında hece ölçüsü ile yazılan şiirlerde ahengi sağlayan bir çeşit söz kesimine verilen isimdir.
• Şiir okuyan insanlar da şiir okuyucusuna nefes alması için bırakılan paya verilen addır.
• Kelimelerin ortalarından durak oluşturulamaz. Durakla yazılan şiir de durak mutlaka kelime sonunda verilmiştir.

Önemli bir not düşürülecek olursa hece ölçüsü ile yazılan şiirlerde, bütün duraklar aynı ölçüde olabileceği gibi farklı ölçülerde duraklarda kullanılabilmektedir. Şiirin her dizesinde farklı duraklar kullanılmış ise o şiire duraksız şiir adı verilir. Hece ölçüsünde 2’li 3’lü 4’lü 5’li 6’lı duraklar bulunmaktadır.

Kalıplar Hakkında Bilgi

Hece ölçüsü ile yazılmış olan şiirlerde bulunan mısralarında hece sayısı o şiirin kalıbı adını taşır. Hece ölçüsü ile yazılmış olan şiirler de ikiliden yirmiliye kadar olan kalıplar bulunmaktadır. Fakat Türk şiirinde en çok 7’li 8’li 11’li ve 14’lü kalıplar kullanılmaktadır.

7’li Hece Ölçüsü Kalıbı İle Yazılan Şiir Örneği

Bahçelerde saz olur

Gül açılır yaz olur

Ben yârime gül demem

Gülün ömrü az olur

Bu Şiir 7’li hece ölçüsü kalıbıyla yazılmış bir şiir türüdür. 4 + 3 durak kullanılmıştır.

8’lik Hece Ölçüsü Kalıbı İle Yazılmış Şiir Örneği

Orda Bir Köy Var Uzakta

O köy bizim köyümüzdür

Gezmesek te tozmasak ta

O köy bizim köyümüzdür

Bu Şiir 8’li hece ölçüsü kalıbıyla yazılmış bir şiir türüdür. 4 + 4 durak kullanılmıştır.

11’li Hece Ölçüsü Kalıbı İle Yazılan Şiir Örneği

Ala Gözlerini Sevdiğim Dilber

Şu gelip geçtiğin yollar öğrensin

Kadir mevtam seni övmüş yaratmış

Kısmeti olduğu kullar öğrensin

Karacaoğla’nın bu şiiri11’li hece ölçüsü kalıbıyla yazılmış bir şiirdir. 6+5 durak kullanılmıştır.

Duraksız Hece Ölçüsü Kalıbı İle Yazılan Şiir Örneği

Tutam yar elinden tutam

Çıkam dağlara dağlara

Olam bir yaralı bülbül

İnem bağlara bağlara

Yukarıda bulunan dörtlük 8’li hece ölçüsü kalıbı ile söylenmiştir. Farklı duraklarda mısralar bulunduğundan dolayı duraksız hece ölçüsü kalıbı ile yazılan şiir örneği arasına girmektedir.

Türk edebiyatı Arap ve İran edebiyatlarının etkisine girmediği dönemlerde yalnızca hece ölçüsü ile şiirler yazmışlardır. Bu yüzden Türklerin şiirlerdeki ulusal şiir ölçüsü hece ölçüsü olarak adlandırılmaktadır.

Umarız yazımızı beğenmişsinizdir, ayrıca dilerseniz eğitim kategorimizi ziyaret edip birbirinden güzel diğer eğitim yazılarımıza göz atabilirsiniz.